بهترین و صحیح ترین راه های تنبیه کودکان

احتمالا برایتان پیش آمده که فرزندتان رفتار اشتباهی انجام داده باشد و او را تنبیه کنید. ما ایا می دانید هر نوع تنبیه و توبیخی برای ترک رفتار اشتباه کودکان کارساز نیست؟ از آن گذشته بعضی از روش های مجازاتی که والدین انتخاب می کنند موجب بدتر شدن شرایط و در نهایت جری شدن بیشتر کودک می شود. اما سوال اینجاست که کدام روش برای تنبیه کودکان موثر است؟ ایا توبیخ کودکان نیاز است یا هیچگاه نباید برای رفتار اشتباهشان آن ها را سرزنش کرد؟

برای پاسخ به تمامی این سوالات تنها کافی است ادامه این مقاله را مطالعه کنید. ما در عرض چند دقیقه همه توضیحات و اطلاعات لازم در این زمینه را با شما عزیزان در میان می گذاریم.

تنبیه چیست؟

تنبیه به معنی حذف یک رفتار خوشایند یا اضافه کردن یک رفتار ناخوشایند در جهت حذف یا کاهش یک رفتار نادرست است. در بیان ساده تر تنبیه زمانی رخ می دهد که کودکی کار اشتباهی کرده باشد و والدین برای جلوگیری از بروز دوباره این رفتار اشتباه، او را تنبیه می کنند. روش های مختلفی برای تنبیه کودکان وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

آیا تنبیه در رفتار کودکان موثر است؟

تنبیه در صورتی می تواند در تربیت درست کودک موثر باشد که والدین از روش هایی درست استفاده کنند. همیشه نمی توان تنها با روش های مثبت کودکان را آموزش داد، زیرا گاهی لازم است کودک با استفاده از بازخوردهای منفی متوجه اشتباه خود شود. اما به صورت کلی بسیاری از روش های تنبیهی، از طرف متخصصین مشاوره کودک رد می شود، زیرا علاوه بر اینکه بسیار ناپسند هستند موجب تخریب روان کودک هم می شوند. پس از این رو تنبیه تنها با بکارگیری شیوه های درست، سودمند خواهد بود.

تنبیه مثبت و منفی به چه معناست؟

مثبت

تنبیه مثبت به معنی بازخورد ناخوشایند بعد از انجام یک رفتار اشتباه است. برای مثال زمانی که کودک به اطرافیان بی احترامی می کند، شما به عنوان والد شروع به سرزنش و نقد او می کنید. هرچند که هدف والدین از این نوع تنبیه کاهش رفتار اشتباه کودک است. اما در بسیاری از مواقع نتیجه آنقدرها هم، موثر نیست. زیرا تنبیه مثبت تنها در صورتی نتیجه بخش است که والدین بعد از بازخورد منفی یک رفتار مناسب جایگزین اشتباه هم داشته باشند.

تنبیه منفی

تنبیه منفی با نام دیگر «مجازات حذف» هم شناخته می شود به معنی محروم کردن کودک از یک چیز خاص است. برای مثال زمانی که دو کودک بر سر اسباب بازی دعوا می کنند، مادر به سادگی وسیله بازی را از هردو می گیرد. این روش زمانی موثر خواهد بود که کودک احساس کند وسیله بسیار باارزشی را از دست داده است.

چطور تنبیه کنیم که موثر باشد؟

باید قبول کنیم که گاهی تنبیه به عنوان یک روش مدیریت کودک کاملا لازم است، اما سوال اینجاست که چه تنبیهی موثر است. 90 درصد روش هایی که والدین برای توبیخ فرزند خود انجام می دهند، نادرست است. زیرا روش درستی نیست و کودک به جای واکنش مثبت، واکنشی منفی نشان می دهد. تنبیهی موثر است که ویژگی های زیر را داشته باشد.

هدف دار باشد

توبیخ یک کودک زمانی تاثیرگذار است که با هدف مثبت انجام شود. یعنی علاوه بر ترک عادت بد، موجب روی آوردن به یک عادت خوب هم شود. اگر تنبیه با هدفی نادرست انجام شود تنها اثاری منفی برروی کودک می گذارد.

برای مثال والدین باید توجه کنند که در یک تنبیه چند رفتار اشتباه کودک را مورد هدف قرار ندهند، زیرا کودک سردرگم می شود و نمی تواند به درستی رفتار اشتباه خود را تشخیص دهد. همچنین دائما در حال توبیخ و گوشمالی کودک نباشید زیرا بعد از مدتی رفتار شما برای او عادی شده و دیگر همان تاثیر کوچک هم ندارد.

با هدف انتقام توبیخ نکنید

بدترین تنبیه، آن است که والد به قصد انتقام انجام دهد. اگر کودک خود را با هدف انتقام توبیخ کنید، نه تنها او را اصلاح نکرده اید بلکه پرخاشگری و انواع اختلالات روانی را نیز در او نهادینه می کنید.

تنبیه به دور از دیگران

یکی از مهم ترین نکاتی که باعث می شود توبیخ کودک موثرتر واقع شود، این است که او را جلوی بقیه افراد تنبیه نکنید. اگر زمانی والدین کودک را در جلوی چشم بقیه تنبیه کنند، اعتماد به نفس و عزت نفس او را کاهش می دهند و حس ناامنی را در او ایجاد می کنند.

برای مثال اگر کودکی در حضور میهمان کار خطایی کرد، والدین نباید او را در همان شرایط تنبیه کنند. بلکه باید اجازه دهند مهمانی تمام شود، سپس کودک را بابت کار اشتباه به صورت مناسبی توبیخ کنند.

اصول مهم تنبیه کودکان

با همسر خود یک نظر باشید

اگر یکی از والدین کودک را تنبیه کند و والد دیگر شروع به محبت کردن و دلجویی از او کند، کودک دچار دوگانگی می شود. والدینی که بر سر توبیخ کودک خود هم نظر نیستند نه تنها روش تربیتی درستی ندارند، بلکه باعث می شوند فرزندانشان به رفتارهای اشتباه خود ادامه دهند و در آینده نیز تنها به سمت یکی از والدین کشش داشته باشند.

تنبیه بدنی ممنوع

هیچ یک از رفتارهای کودکان حتی بدترین آن ها نیز مستحق کتک نیست. والدینی که فرزند خود را تنبیه بدنی می کنند، تنها موجب جری تر شدن او می شوند. حتی اگر زمانی بخواهید کودک را تنبیه بدنی کنید، تنها باید یک ضربه آرام به پشت دست او  وارد کنید. نکته قابل توجه اینجاست، افرادی که همیشه در دوران کودکی تنبیه بدنی می شدند، در بزرگسالی هیچ حرف شنوی از والدین خود ندارند.

تنبیه کلامی منفی ممنوع

بعضی از خانواده ها تصور می کنند، تنبیه های کلامی تاثیری بر روان کودک ندارد. در صورتی که اصلا اینطور نیست. تنبیه های کلامی منفی مانند «دیگه دوستت ندارم» یا «تو دختر- پسر بدی هستی» به هیچ عنوان تاثیر مثبتی بر رفتار کودک ندارد و بلعکس موجب بروز اشتباهاتی بیشتر از او می شود. البته به صورت کلی مشاورها می گویند خانواده ها باید از توبیخ های کلامی برای تغییر فرزند خود استفاده کنند، اما دقت در انتخاب الفاظ و کلمات در این موقعیت ها اهمیت زیادی دارد.

روش های تنبیه کودک بدون آسیب زدن به اعتماد به نفس و عزت نفس

یکی از مهم ترین نکات در زمان توبیخ کودک، توجه به اعتماد به نفس اوست. والدین باید به گونه ای فرزند خود را توبیخ کنند که به عزت نفسش ضرری نرسد. از طرفی هم عدم آسیب رساندن به عزت نفس کودک نباید باعث شود، والدین هیچ عکس العملی در برابر رفتار اشتباه او نداشته باشد. مهم ترین نکته رعایت تعادل است. برای توبیخ کودک بدون صدمه زدن به اعتماد به نفسش از راه های زیر استفاده کنید.

ابتدا هدف کودک از انجام این کار را بررسی کنید

گاهی کودکان با هدف درست و تنها برای کشف موارد جدید، دست به کارهای خطرناک می زنند. هرچند که ممکن است این قبیل اشتباهات آسیب زننده باشند، اما والدین نباید در قبال انجام آن ها کودک را توبیخ کنند.

تنبیه کودک در این شرایط موجب کاهش اعتماد به نفس و در نتیجه عدم توانایی او در تصمیم گیری می شود. زیرا زمانی که برای انجام کار جدیدی توبیخ می شوند، دیگر اعتماد به نفس انجام کارهای جدید را نخواهند داشت و در نتیجه ترجیح می دهند همیشه در همان حالت سکون باقی بمانند.

انتخاب یک روش تنبیهی مناسب

یکی از مواردی که والدین در زمان توبیخ فرزند خود باید به آن توجه داشته باشند، انتخاب روش درست و متناسب با موقعیت است. برای مثال اگر کودک اشتباه کوچکی را مرتکب شده نباید او را تنبیه بزرگی کرد. همچنین اگر کودک علاقه ای به شبکه های اجتماعی ندارد، حدف شبکه های اجتماعی برای توبیخ او  کارساز نیست. از طرفی هم تنبیه های یکسان این باور را در ذهن کودک ایجاد می کند که همه اشتباهات تاوانی برابر دارند، در حالی که اصلا اینطور نیست. پس بهتر است قبل از انتخاب یک روش توبیخی، درست فکر کنید و تصمیم بگیرید تا کاملا تاثیرگذار باشد.

کودک را برای اشتباه فعلی اش توبیخ کنید

قرار نیست همیشه کودک را برای انجام اشتباهات گذشته اش توبیخ کنیم. اگر هربار فرزند خود را برای اتفاقات اشتباه گذشته اش، تنبیه کنید، اعتماد به نفس او را نابود می کنید. کودکی که همیشه در حال سرزنش شدن است از انجام هرکاری می ترسد، به هیچ عنوان نمی تواند دست به کارهای جدید بزند و در واقع هیچ عزت نفسی ندارد. به جای سرزنش دائمی فرزندتان، سعی کنید از گزینه های بهتری استفاده کنید.

 چه نوع تنبیه هایی ممنوع است؟

نکته دیگری که خانواده ها در زمان توبیخ فرزند خود باید به خاطر داشته باشند، عدم استفاده از روش های ممنوعه است. هدف اصلی از توبیخ کودک، یاد دادن روش درست و ترک عادت بد در اوست، پس انجام شیوه های منفی که تاثیرات عکس دارند کاملا ممنوع است. این روش های ممنوعه عبارات اند از:

کتک زدن

کتک زدن نه تنها تاثیر مثبتی بر کودک ندارد، بلکه موجب پرخاشگری و خشم در او می شود. مطالعات نشان داده، کتک زدن کودک او را جری تر کرده و موجب انجام رفتارهای بد بیشتری می شود. از طرفی کودکانی که دائما در ازای رفتار بد خود، مورد ضرب و شتم قرار می گیرند، استرس زیادی را تحمل می کنند و بعدها دچار اختلالات روانی می شوند.

قاشق داغ

متاسفانه هنوز هم بعضی از والدین فرزند خود را با قاشق داغ می سوزانند و این روش نه تنها یک روش تنبیهی نیست، بلکه کودک آزاری محسوب می شود. این نوع توبیخ باعث از بین رفتن حس محبت والد و فرزند می شود، از طرفی هم کودکانی که چنین ضرباتی را تحمل می کنند نسبت به پدر و مادر خود احساس تنفر دارند.

سس و فلفل تند

استفاده از سس و فلفل های تند برای تنبیه کودکان نیز کاملا ممنوع است. حتی این روش در بعضی کشورها مانند آمریکا، مجازات سنگین قانونی هم دارد. سس ها و فلفل های تند به دلیل مواد شیمیایی که دارند، اسیب بزرگی به کودک وارد می کنند. حتی در بعضی از موارد موجب خفگی آن ها هم می شوند. پس به هیچ عنوان به فکر استفاه از این روش هم نباشید.

دوش  آب سرد

یکی دیگر از روش های بسیار منفی برای توبیخ کودک، دوش آب سرد است. این روش نیز هیچ تائیدی از طرف روانشناسان ندارد. در بیشتر مواقع نیز به دلیل سرما و فشار بیش از حدی که به کودک وارد می شود، به بیماری های مختلفی چون ذات الریه یا سرما خوردگی های شدید دچار می شود.

استراتژی تنبیهی موثر در جهت نظم و انضباط کودک

اگر کودکتان بی نظم است و می خواهید او را تغییر دهید از روش های تنبیهی زیر استفاده کنید.

رفتار بد او را گوشزد کنید

هرزمانی که فرزندتان بی نظمی کرد، رفتارش را به او گوشزد کنید و در نیاز نیز او را توبیخ کنید. البته در زمان هایی هم کودک درست رفتار کرد، برای مثال بدون گوشزد شما اتاقش را جمع کرد، او را تمجید کنید.

مجازاتی یکسان برای بی نظمی کودک در نظر بگیرید و آن را به هیچ عنوان تغییر ندهید

اگر هربار مجازات خود را تغییر دهید، تاثیر مثبت آن از بین می رود. از طرفی هم روش تنبیهی سختی را انتخاب نکنید تا مجبور به تغییر آن نباشید.

آرام و در عین حال محکم باشید

اگر همیشه در برابر فرزندتان خشمگین باشید، تاثیر آن از بین می رود. پس سعی کنید بر خشم خود کنترل داشته باشید در عین آرام بودن، او را متوجه رفتار اشتباهش کنید.

عوارض تنبیه بدنی کودک

• ایجاد خشونت
• تاثیر منفی بر شخصیت کودک
• بی ارزشی والدین در برابر فرزندان
• تاثیر منفی بر سلامت روان کودک
• کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس کودک
• بروز چاقی و افسردگی در کودک
• ذخیره خاطرات بسیار بد در ذهن کودک

در این مقاله سعی کردیم، موضوع تنبیه را از جوانب مختلفی بررسی کنیم، همچنین روش های درست تنبیه کودکان را با شما خوانندگان عزیز در میان بگذاریم. اگر زمانی فرزندتان، رفتار اشتباه خود را بیش از اندازه تکرار کرد و هیچ نوع تنبیه درستی برای او موثر نبود، لازم است با یک مشاور مناسب صحبت کنید. برای این کار می توانید با مشاوران مجموعه پیروزی هم مشورت کنید.

کارشناسان کلینیک پیروزی در زمینه های گوناگونی مانند مشاوره نوجوان، کودک، زوج درمانی، ازدواج، خانواده و غیره فعالیت دارند و به خوبی می توانند شما عزیزان را برای حل مشکل خود راهنمایی کنند.