اختلال شخصیت دوری گزین (اجتنابی) و روش های درمان
شاید تا به حال با فردی که همیشه از جمع گریزان است برخورد داشته‌اید. اختلال شخصیت اجتنابی یا به اصطلاح دوری گزین از جمله اختلالات شخصیت در گروه C است. در این اختلال فرد از روابط صمیمانه دوری می کند و به نوعی از روابط اجتماعی و نظریات دیگران فراری است. درمان های کاربردی این اختلال شامل درمان شناختی_رفتاری، ابراز وجود و یادگیری مهارت اجتماعی است که در این مقاله به آن اشاره خواهیم کرد.
ویژگی های افراد دارای اختلال شخصیت اجتنابی
به طور کلی افراد درگیر با اختلال شخصیت دوری گزین بسیار وابسته و اضطرابی است. الگوی مشترک همه این افراد احساس طرد‌شدگی، بی کفایتی، ناتوانی در انجام امور و عدم اعتماد به نفس است.
گویا این افراد هیچ عزت نفسی برای اراِئه از خود ندارند و ارزیابی های ذهنی این افراد بسیار منفی است. به گونه ای که اگر ذهن این افراد را می توانستیم مشاهده کنیم فاکتورهای از “نمی‌توانم” و خود گویی های به شدت منفی دیده می شد. این افراد حتی از خانواده هم دوری می کنند و هرگونه آشنایی جدید را قبول نمی کنند، شاید بپرسید چرا؟ پاسخ روشن است، “ترس”
در مورد علت های بروز این اختلال نظرهای مختلفی وجود دارد که هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما به اعتقاد برخی روانشناسان در اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی ژنتیک نقش مهمی را ایفا می کند. همچنین طرحواره های ناکارآمد در کودکی مثل، طرد شدن های طولانی از والدین به خصوص مادر که سهم زیادی در تشکیل حس اعتماد به دیگران دارد ، سو‌استفاده های جنسی که سبب گوشه گیری کودک خواهد شد همگی گزینه های مهمی برای رسیدن به ریشه اختلال اجتنابی دارد.
اختلال اجتنابی از لحاظ ساختار بسیار شبیه به اضطراب است و با آن هم پوشی دارد.
از دیگر علل به وجود آمدن اختلال شخصیت اجتنابی
- والدینی با الگوی رفتاری سخت گیر
- والدین عصبی و پرخاشگر
- عوامل رشدی
- محیط فرد
عواملی که نشان دهنده وجود اختلال شخصیت دوری گزین در فرد است
- این افراد توانایی تصمیم گیری پایینی دارند.
- تمایلی به حضور در جمع نشان نمی دهند.
- الگوهای ذهنشان به شدت منفی است.
- علاقه ای به ارتباطات جدید ندارند.
- نسبت به حرفه، شغل و فعالیت ترس دارند.
درمان های اختلال شخصیت اجتنابی
در اولین قدمی که مشاور و روانشناس برای درمان این افراد انجام می دهد می توان به، به دست آوردن اعتماد و اطمینان فرد اشاره کرد. از آنجایی که فرد درگیر با اختلال شخصیت دوری گزین در کودکی با جدایی از والد خود مواجه بوده و حس اعتماد در او به خوبی رشد پیدا نکرده اولین کمک درمان این دلبستگی و اعتماد است. همچنین در گروه درمانی با استفاده از ابراز وجود فردی سعی در پیدا کردن عزت نفس از دست رفته می شود.
در ادامه جلسات مشاوره به فرد تکالیفی داده می شود که مهارت های اجتماعی خود را تقویت کنند و در جلسات گروهی صحبت داشته باشد و اعلام نظر کنند. همانطور که گفته شد افراد دارای اختلال شخصیت اجتنابی الگوهای فکری به شدت منفی دارند. پس یکی از مواردی که باید تغییر پیدا کند طرحواره های فکری است که به وسیله درمان شناختی_رفتاری میسر است.
از درمان های پرکاربرد دیگر این اختلال می توان به طرحواره درمانی، گفت‌و‌گو درمانی و دارو درمانی اشاره کرد. از آن جایی که این اختلال با اضطراب در یک گروه قرار می گیرد از داروهای شاخه اضطراب مثل بنزودیازپین‌ها استفاده می شود.
به طور کلی درمان شامل :
- روان شناختی رفتاری
- تجویز دارو
- جلسات مشاوره همزمان با دارو درمانی
راهکارهای برخورد با افراد دوری گزین
- روی نقاط ضعف آنها پافشاری نکنید.
- رفتارهای آنها را پاداش دهید.
- در برخورد با انهار از اجبار استفاده نکنید.
- وقتی در جمع قرار می گیرند آنها را تشویق کنید.
سوالاتی که در زمینه اختلالات اجتنابی وجود دارد
1. آیا رویدادهای خاص در دوران کودکی می تواند جرقه ای برای به وجود آوردن اختلال شخصیت دوری گزین باشد؟
بله. رویدادهای تروماتیک در مراحل رشد کودک روی مغز تاثیرگذار است و می تواند زمینه ساز این اختلال در بزرگسالی باشد.
2. درمان شناختی رفتاری بیشتر اثر گذار است یا دارو درمانی؟
در شناخت درمانی تمرکز روان درمانگر روی باورهای اشتباه فرد است و سعی می شود در جلسات مشاوره به ترس‌ها، و منطق اشتباه در تفسیر رویدادها پی ببرد. اما اثر دارو درمانی را نمی‌شود انکار کرد، به نوعی همزمانی شناخت درمانی و دارو درمانی اثرات مطلوبی تری خواهد داشت.
3. به طور کلی علائم اختلال شخصیت دوری گزین چیست؟
عدم پذیرش افراد به عنوان دوست صمیمی و عدم صحبت با افراد، دوری از فعالیت های مختلف، احساس شرمندگی و حقارت، دچار نوعی کمرویی و بی‌عرضگی، تمایلی به ریسک کردن و تجربه چیزهای جدید ندارند.
چرا کلینیک پیروزی؟
بهترین راه برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت اجتنابی استفاده از روانشناسان متخصص است. روان درمانگر در بررسی این اختلال باید همه نشانه‌ها را از کودکی تا بزرگسالی زیر نظر بگیرد. بهترین گزینه مراجعه به کلینیک معتبر است که جلسات روان درمانی و مشاوره را با سطح و کیفیت مناسب را برای افراد فراهم کند. کلینیک پیروزی واقع در تهران برای بهبود مراجعین خود از حداکثر ظرفیت و توان استفاده خواهد کرد و شما با خیال راحت می توانید برای درمان سلامت روان خود اقدام کنید.
برای گرفتن وقت مشاوره با شماره‌های درج شده در سایت تماس بگیرید.
سخن آخر
در اختلال اجتنابی یا دوری گزین فرد به روابط اجتماعی، مشارکت اجتماعی و فعالیت حرفه ای و شغلی تمایلی ندارد. عدم تمایل فرد در این اختلال ناشی از ترس است. ترس از مسخره شدن، طرد شدن، تنهایی و ناتوان بودن در انجام کارهاست. درمان های کاربردی زیادی برای رفع این اختلال وجود دارد که می توان به درمان شناختی رفتاری، طرحواره درمانی، ابراز وجود و جراتمندی و دارو درمانی اشاره کرد. که هدف همه درمان ها یک چیز است و آن روند اجتماعی شدن فرد است.
